Circulair bouwen in de zorg: 'als koken met de restjes uit de koelkast'

Van districtskantoor naar jeugd kliniek    

"Al voor ik in dienst kwam, was Emergis erg gespitst op duurzaamheid en energiebesparende maatregelen. Dat paste precies in mijn straatje", zegt Peters. “Gebouwen in de zorgsector worden vaak na dertig jaar afgeschreven tot 0 procent. Dat moet in de toekomst anders, want vaak kun je een groot gedeelte van het gebouw hergebruiken." Precies wat voor het komende concept wordt gedaan, kinder- en jeugdkliniek Ithaka van Emergis in Kloetinge.

"Het districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen moest na vijftien jaar wijken voor de Nieuwe Sluis, terwijl dit gebouw ooit werd uitgeroepen tot ‘Meest duurzame gebouw van Nederland." Daar zag architect Rothuizen volgens Peters kans. Hij stelde voor om voor een groot gedeelte van het gebouw te her gebruiken voor ons project. Zo hebben we de hele houtconstructie overgenomen, alle (buiten)kozijnen, zonweringsroosters en het buitenblad gemaakt van meerpalen die oorspronkelijk uit de haven van Breskens kwamen. Ook bestaande installatiedelen, bijvoorbeeld de kabelgoten, konden nog prima gebruikt worden."   

‘Be the change that you want to see'   

Ook de cliënten dragen hun steentje bij aan de verwerking van de materialen. "In onze werk leerbedrijven helpen zij als medewerkers mee het hout te bewerken zodat het kan worden hergebruikt”, vertelt Peters. "Door dat ze het gevoel hebben echt iets te kunnen bijdragen aan het nieuwe gebouw, zijn ze extra gemotiveerd. Zo zagen we dat medewerkers die normaal om 10:00 uur begonnen met werken, nu om 8:00 uur al aan het werk gingen." Naast de cliënten, wordt flink aangestuurd op de bewustwording van de Emergis medewerkers. “De bekende zin ‘Be the change that you  want to see,' past hier goed bij. Zelf kun je veel bijdragen aan de grote verandering. Dus we hebben voorlichting gegeven over duurzaamheid. Laat ramen bijvoorbeeld niet onnodig openstaan en zet de verwarming niet te warm."   

Trias Energetica  

Aan het circulaire bouw project ligt al een eerdere versie ten grondslag. "In 2010 startten we met de bouw van Odyzee  School & College in Kloetinge. Dit deden we volgens Trias Energetica, een bouwmethode die uit drie fasen bestaat. Namelijk het tegengaan van energieverspilling, eerst de gebouwschil kierdicht maken, energie halen uit duurzame bronnen en indien nog nodig de overige benodigde energie zo efficiënt en verantwoord  mogelijk halen uit fossiele brandstoffen. Wij hebben daarom bijvoorbeeld voor ruim 350 zonnepanelen en een warmtepomp gekozen.”   

Prettig klimaat en reductie in verbruik  

Nu, na acht jaar, zijn volgens Peters de positieve effecten bij Odyzee School & College al duidelijk zichtbaar. “Aantoonbaar zijn de lagere energiekosten, er is sprake van 75% minder energieverbruik. Daarnaast heerst er voor de kinderen een prettig klimaat. De dikke muren zorgen voor rust binnen, net als de gebruikte natuurlijke materialen. Het gebouw heeft een rustgevende werking op de veelal prikkelgevoelige doelgroep." Een goed uitgangspunt om eenzelfde project op poten te zetten, maar dan nog een stapje verder.   

Biobased materialen  

"Waar we ons bij Odyzee School & College nog met name hebben gericht op energiebesparend bouwen, gaan we hier een stap verder door dus zoveel mogelijk uit hergebruik en met biobased materialen (h ernieuwbaar materiaal van biologische oorsprong ) te produceren. Vanuit dit oogpunt heb ik een ontwikkel team samengesteld." In dit team zijn de architect Rothuizen, Innax, Justion advocaten, Impuls Zeeland, Provincie Zeeland, en Rijkswaterstaat belangrijke ontwikkelpartners. De laatste twee dragen financieel bij aan de ontwikkelkosten, zodat deze niet op de zorg drukken.   

Circulair project met traditioneel budget  

Ook op financieel gebied heeft Peters heel wat te bewijzen. “Het lijkt misschien een duurdere manier van bouwen, omdat je de grondstoffen niet zomaar kunt overnemen. We moeten ze bewerken voor we ze weer kunnen hergebruiken. Daarnaast kunnen we er niet omheen dat er ook grondstoffen bijgekocht moeten worden. Het spannende is dat we een circulair project moeten bekostigen met een traditioneel budget. Ik hoop te bewijzen dat circulair bouwen zeker wel iets oplevert. We moeten economisch anders gaan denken, uitgaan van andere restwaarden en ons bezig houden met principes als belasting onttrokken waarden."  

'Duurzaamheid past bij de  zorgsector'   

Op dit moment is circulair bouwen in de zorg misschien pionieren. Toch ziet Peters ook voor andere zorgondernemers zeker kansen om circulair te bouwen. "Duurzaamheidis een thema dat iedereen raakt en misschien zelfs juist de zorg. Maatschappelijke betrokkenheid, zorg en voor het welzijn van de ander zit de zorg in de genen. Bovendien zijn we gewend constant om je heen en naar de ander te kijken zonder winstgevend te willen zijn. het gebouw duurzaam vormgeven, past daar goed bij.” De bouw van de kinder- en jeugdk liniek start te in februari 2018, de oplevering staat in 2019 gepland.