‘Anderhalvelijnszorg’ gaat niet werken

donderdag 10 september 2020

timer 3 min

Het is een jaar vol verrassingen. Wie had er in februari gedacht dat de wereld zo op zijn kop zou komen te staan vanwege een nog onbekend virus? Ik in ieder geval niet. Bovendien zijn de gevolgen van alle maatregelen nog lang niet in zijn volle omvang zichtbaar. Maar dat Corona sociaal-maatschappelijk, economisch en persoonlijk een enorme en deels blijvende invloed zal hebben is wel duidelijk aan het worden.

Er zijn nieuwe helden opgestaan. We hebben de nationale doventolk Irma in ons hart gesloten. Onze taal is verrijkt met nieuwe woorden als: elleboognies, mondkapjesplicht en coronamoeheid. Beeldbellen kan nu ineens wel overal in de zorg en het aantal downloads van naaipatronen voor mondkapjes stijgt naar ongekende hoogte. Vol verwachting wordt er uitgekeken naar een vaccin, zodat we weer terug kunnen naar het nieuwe normaal. Hoe dat er dan uit ziet weten we nog niet. Zoiets als van “zwarte piet” naar “regenboogpiet”?

Zelfverklaarde deskundigheid

Het blijft mij verbazen dat, terwijl er nog veel kennis over corona ontbreekt, in talkshows, op social media en in de (mondiale) politiek zelfverklaarde deskundigheid, opportunisme en populisme hoogtij vieren. Maar ook op individueel niveau wordt er veel vrijheid genomen om op “eigen wijze” invulling te geven aan landelijk afgesproken maatregelen over bijvoorbeeld de gewenste sociale afstand. De gemoderniseerde versie van het lied: 17 miljoen mensen, beschrijft treffend onze volksaard: die schrijf je niet de wetten voor maar laat je in hun waarde.

Anderhalvelijnszorg

Om de patiënten in onze praktijk veilig te kunnen ontvangen hanteren we een aangescherpte triage en hebben we letterlijk een lijn op 1,5 meter van de stoel van de huisarts getrokken. De stoel van de patiënt staat achter die lijn. Bij lichamelijk onderzoek dragen we standaard handschoenen en een chirurgisch mondkapje. Dat noemen we met een kwinkslag: anderhalvelijnszorg. Maar tijdens het consult is de strijd tussen sociale betrokkenheid en fysieke distantie snel beslecht. Mensen zijn en blijven sociale dieren. Ons vak vraagt soms gewoonweg om nabijheid. Of dat nu het luisteren naar de longen, een kijkje in de keel, voelen naar een pijnlijke spier, een troostend schouderklopje of het aanleggen van een verband betreft. Het zit in onze beroepsgenen om letterlijk en figuurlijk dichterbij te gaan staan dan 1,5 meter. Of dat nu richting de patiënt is of richting teamleden.

Tips praktijkinrichting

Als praktische handreiking heeft het bouwadviesteam van de LHV een aantal tips gepubliceerd om praktijken in te richten volgens de 1,5 metermaatregel. Laten we echter voordat we massaal eenrichtingsverkeer, rode en groene stromen, bolspiegels, assistentes achter plexiglas, nieuwe ventilatiesystemen en toiletinstructies introduceren, eerst nadenken: willen en kunnen we dit wel in de eerstelijnszorg? En nog belangrijker: willen onze patiënten dit wel? Wegen de voordelen op tegen de nadelen? De tijd zal ons leren of corona ons vak blijvend verandert. Of dat we met gezond verstand en onze volksaard door deze tijdelijke golven heen kunnen laveren. Persoonlijk denk ik dat anderhalvelijnszorg geen blijvertje voor de eerstelijnszorg is.

Rob van Damme (MD, MA) is bruggenbouwer in de zorg bij Bakenberg Consult en vaste columnist bij MedischOndernemen.