Leonie Pereboom wint Bachelorscriptie Award 2019: ‘Mondverzorging ouderen laat te wensen over’

Het doel van haar scriptie was het in beeld brengen van de gebitssituatie onder ouderen, vertelt Leonie Pereboom. ‘Wat is de huidige situatie en hoe ontwikkelt zich dat tot 2040? Ik wilde een prognose opstellen op basis waarvan een plan gemaakt kan worden, om de verhoogde vraag naar mondzorg op te vangen in de praktijk. Ik heb een opzet gemaakt voor data-analyses, die uitgevoerd kunnen worden met bijvoorbeeld data over de gebitssituatie onder ouderen. Dezelfde analyse kan eventueel ook gebruikt worden voor jongeren.’

‘Het maken van prognoses blijft lastig, omdat je werkt met geanonimiseerde data. Daarnaast spelen sociaaleconomische factoren als bijvoorbeeld lifestyle een rol. Deze factoren zijn niet gelinkt aan de data. Een soortgelijk onderzoek is nooit eerder uitgevoerd, waardoor de uitkomsten van dit onderzoek waardevol zijn voor Dental Robotics en de ontwikkeling van hun geautomatiseerde tandenborstel voor ouderen. De uitkomsten geven een richtlijn, ook al heeft het een grijs gebied.’

Hoe is het idee voor dit onderwerp ontstaan?

‘In het eerste jaar van mijn studie tandheelkunde liep ik stage bij Dental Robotics. Destijds, 1,5 jaar geleden, zochten zij iemand met een tandheelkundige achtergrond en een technische basis, die een onderzoek naar de gebitssuatie van ouderen kon uitvoeren. Met mijn bachelor werktuigbouwkunde aan de Universiteit van Delft en mijn huidige studies tandheelkunde en biomedical engineering voldeed ik aan de eisen. Het onderzoek leek mij heel interessant, dus ben ik naar ze toe gegaan.’

‘Ik heb gezorgd voor een praktijkvisie waarop het bedrijf in de toekomst kan anticiperen. Als je een product maakt en je kijkt naar cijfers op dit moment dan is het product al verouderd. Je wilt weten hoe de situatie is over vijf of tien jaar, op het moment dat je het product op de markt wil zetten. Met dat doel heb ik mijn onderzoek uitgevoerd. Door een prognose te stellen over de gebitssituatie onder ouderen in 2040 kan Dental Robotics anticiperen met de bouw van de automatische tandenborstel.’

Wat is de gebitssituatie onder ouderen op dit moment?

‘Op dit moment hebben veel ouderen nog een volledig kunstgebit en de trend is dat ouderen in de toekomst steeds vaker hun eigen tanden en kiezen houden of implantaten nemen. Vroeger werden tanden eerder getrokken, maar nu wordt steeds vaker gekozen voor het behoud van het eigen gebit. Uit mijn onderzoek komt naar voren dat tussen de 37 en 39 procent van de ouderen (65 jaar en ouder) in 2018 een volledig kunstgebit had. De prognose voor 2040 is dat het percentage tussen de 18 en 24 zal liggen.’

'Veel ouderen voldoen niet aan het advies van 2 á 3 minuten per dag poetsen. Voor ouderen die last hebben van dementie of minder bewustzijn blijft tandenpoetsen een moeilijk aspect. Het is voor verzorgenden echt een strijd om de tandenborstel in de mond te krijgen, waardoor veel verzorgers het laten schieten. Onder verzorgenden gaat het motto ‘Liever de kont dan de mond’ rond, omdat ouderen vaak hun gebit niet goed poetsen. Het slecht poetsen van een kunstgebit zorgt voor schimmel en ophoping van voedselresten in de mond. Het slecht poetsen van hun tanden en kiezen zorgt voor parodontale problemen, waardoor pijnklachten kunnen ontstaan. Die klachten kunnen ertoe leiden dat ouderen minder goed gaan eten. De problemen worden zo steeds groter en oplossingen zijn dan ook heel erg welkom.'

Er komt een grotere zorgvraag omdat ouderen vaker hun gebit houden. Hoe is de situatie nu?

‘Je ziet dat ouderen steeds minder snel naar de tandarts gaan. Ze zijn vaak niet zo mobiel. In verzorgings- en verpleeghuizen komen tandartsen langs. Het belangrijkste is dat verzorgenden de ouderen goed verzorgen of dat ouderen het zelf goed doen. Dat gebeurt nu niet. Het is belangrijk om meer bewustzijn te creëren bij zowel de ouderen als hun verzorgers. De zorg heeft gebrek aan tijd en een tekort aan personeel, waardoor ouderen minder goede gebitsverzorging krijgen dan zou moeten.’

‘Als er niets verandert dan zullen veel meer ouderen in 2040 rondlopen met problemen met hun mond. Die problemen zullen zich ook op sociaal gebied uiten. Als ouderen last hebben van een vieze geur uit de mond dan zorgt dit voor schaamte en zullen zij zich minder snel onder de mensen begeven.’

Zorgt het commerciële belang van Dental Robotics en hun automatische tandenborstel niet voor een gekleurd onderzoek?

‘Dental Robotics vroeg mij om een prognose die strookt met de werkelijkheid. De prognose dat de vraag naar mondzorg onder ouderen toeneemt, is voor hun gunstig met het uitbrengen van de automatische tandenborstel. Mocht uit de prognose blijken dat de vraag afneemt, dan is dat voor hun ook van waarde. Zij hebben niets aan een prognose die niet strookt met de werkelijkheid. Daarnaast valt aan de numerieke uitkomsten weinig te veranderen. Het zijn cijfers die het resultaat zijn van een extrapolatie, uitgevoerd door een ‘onwetende’ computer.’

Wat zijn jouw aanbevelingen om de gebitssuatie onder ouderen te verbeteren en problemen in de toekomst te voorkomen?

‘Ik denk dat het belangrijk is om te kijken naar manieren om de dagelijkse verzorging te optimaliseren. Die verzorging laat nu te wensen over en met een grotere zorgvraag wordt dat niet beter. Er is meer tijd en aandacht nodig om de gebitssituatie onder ouderen te verbeteren. Natuurlijk moet dit niet ten koste gaan van andere zorgtaken, maar de mondzorg voor ouderen is wel een belangrijk aspect.’

‘Het is daarbij belangrijk om de situatie goed te monitoren. Een mogelijkheid om dit te doen is het gebruik van een implantaat in een prothese of kunstgebit dat bijvoorbeeld schimmel detecteert en een sein geeft wanneer het uit de hand loopt. Ook is het een mogelijkheid om meer tandartsen op te leiden tot tandarts-geriatrie, die zich richten op ouderen en de opleiding van mondhygiënisten meer toespitsen op het schoonmaken van implantaten.’

‘Het valt mij op dat door de privacywetgeving het gebruik van data in de zorg gezien wordt als last. Het kan zorgen voor overlast of klagende patiënten. Op andere vakgebieden als bouw wordt juist veel gebruik gemaakt van data-analyse en prognoses. Natuurlijk heb je in de bouw niet te maken met patiënten, maar het zou kosten- en tijdbesparend zijn als dat ook in de zorg van de grond komt. Het is belangrijk om te anticiperen op problemen in de toekomst en te zorgen dat data-analyse meer geaccepteerd wordt.’

Lees meer over het onderzoek van Leonie Pereboom: De gebitssituatie onder ouderen, 20 augustus 2019

Foto: KNMT