Huisarts Marco Ephraim: ‘Positief gezondheidsgesprek geeft huisartsenzorg een boost’

Via een zogeheten ‘positief gezondheidsgesprek’ probeer je te ontdekken wat nu het belangrijkste is voor de patiënt’, vertelt Marco Ephraim, huisarts bij Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. ‘Bij preventieve zorg vanuit de ketenzorg heb je veel ‘jij-boodschappen’, gericht op de leefstijl van iemand. Je hoopt dat mensen gaan bewegen, stoppen met roken, gezond gaan eten, hun stress proberen te verminderen.'

'Bij de positieve gezondheidsgesprekken is de benadering omgekeerd. En kijk je naar wat voor iemand zelf belangrijk is. Dat kan een groot item zijn, een continue stoorzender of iets wat iemand graag wil realiseren maar nog niet durft. Daarbij beginnen we met een online vragenlijst of met de papieren versie’ (zie: 'Mijn positieve gezondheid' ).

Positieve gezondheidsgesprekken als benadering zijn ontwikkeld door Machteld Huber. Daarbij gaat het om de beleving van gezondheid op zes gebieden van het leven: fysiek, mentaal, zingeving, kwaliteit van leven, participeren en praktisch functioneren. Ephraim: ‘Er zijn steeds meer instellingen die de visie ‘positieve gezondheid’ in hun beleidsplannen opnemen: gezondheidscentra, ziekenhuizen en zelfs de provincie Limburg. Patiënten voelen zich door deze gesprekken gezien en gesterkt. Het verhoogt veerkracht en motivatie. Dat gebeurt alleen al bij het gesprek.’

‘Hotspotters’

Samen met drie collega’s nodigde Ephraim mensen met meervoudige problemen uit voor de gesprekken. ‘Dat zijn de zogeheten ‘hotspotters’: mensen met veel problematiek, die in de reguliere zorg nogal eens tussen wal en schip vallen, van hot naar her gaan. Mensen die vaak de eerste hulp bezoeken en onnodig naar de tweede lijn doorstromen. Belangrijk is dat je deze mensen aandacht geeft, om te kijken wat ze weer meer zingeving en eigen regie geeft.’

Een voorbeeld is de casus van een man met COPD, hartproblemen en blaaskanker, vertelt Ephraim. ’Ik had het idee dat er een verhaal achter zijn gezondheidsproblemen zat en heb hem uitgenodigd voor een gesprek. Bij het invullen van de vragenlijst zag ik dat hij op alle fronten voor zijn eigen beleving heel laag scoorde. Ik legde hem de eerste vraag voor: ´Wat is nu eigenlijk het belangrijkste probleem?’ Verrassend genoeg zei hij dat zijn buurman zijn grootste probleem was. Die was zijn verhuurder en hij was onderhuurder. Hij had een conflict met hem, er was overlast, daardoor sliep hij slecht, bewoog minder, nam zijn medicijnen niet op tijd in. Door die situatie zat hij in een negatieve spiraal op alle fronten.’

‘Enkele consulten’

‘De tweede vraag is dan: ‘Wat staat je dan in de weg om zo’n issue op te lossen?’ En de derde vraag: ‘Wie of wat zou je kunnen helpen?’ We hebben vastgesteld dat zijn zoon goed om kan gaan met conflicten en die heeft zich toen voor hem ingezet. De vierde vraag is: ‘Wat zou het eerste stapje kunnen zijn?’ Nou, zijn zoon hielp hem een rechtszaak tegen de buurman te starten en dat leidde tot een schikking. De man is verhuisd en heeft zijn leven opnieuw opgebouwd. Op allerlei fronten gaat het beter met hem.’ Maar zijn de problemen bij hotspotters in enkele consulten op te lossen? Ephraim: ‘Dit waren slechts twee gesprekken. Die voeren we twee tot vier keer per jaar en trekken daar een half uur tot driekwartier voor uit. Ik ervaar zelf dat ik mensen die ik al jaren ken, op een volkomen andere manier leer kennen. Mijn tevredenheid als dokter is ook gestegen in het omgaan met deze complexe patiënten. Dat geldt ook voor mijn collega’s.’

Ephraim vertelt ook dat hij vaker naar het sociaal domein, het maatschappelijk werk of activiteiten in de wijk verwijst. ‘Bijvoorbeeld laagdrempelig tuinieren onder begeleiding of creatieve activiteiten doen mobiliseert iets in mensen. Welzijn op recept is zo’n optie of creatieve therapie in ons eigen gezondheidscentrum (zie: www.welzijnopreceptzoetermeer.nl). Als ik signaleer dat een probleem in het sociale domein speelt, moet ik ook zorgen dat er op dat vlak iets op gang komt. Als huisarts moet je zicht hebben op het sociale domein. Je kan onmogelijk alles zelf te doen, maar moet er wel mee samenwerken, zoals ik ook samenwerk met de psycholoog en POH GGZ.’

Zingeving als gezonde factor

Welke trends ziet u bij de patiënten die meededen aan de positieve gezondheidsgesprekken? ‘Bij mensen die ernstig somatisch ziek zijn, zie ik door deze gesprekken dat omgang met ziekte verbetert. Bijvoorbeeld iemand met Parkinson vertelde dat al zijn tijd opging aan medische dingen. Bij het positieve gezondheidsgesprek vroeg ik wat voor hem belangrijk is. Hij vertelde dat hij door zijn ziekte nauwelijks nog iets deed met zijn specialisme, gezondheidsrecht. We kwamen erop uit dat hij als adviseur nog altijd iets kan betekenen. Hij ging advies geven over het beheer van een gezondheidscentrum. Zingeving is de aanzet voor de positieve spiraal op alle andere levensgebieden. Het onderzoek van Machteld Huber laat zien dat zingeving de sterkste gezond makende factor is.’

Wat betekent deze kennis voor uw rol in de samenwerking binnen de keten? ‘Ik zie het als mijn rol als huisarts om niet alleen oog te hebben voor psychische en somatische problemen, maar ook voor alle andere facetten van het leven van mensen. Ik zie meer het belang van laagdrempelige activiteiten, waarbij ‘welzijn op recept’ uitkomst kan bieden. Daarnaast tijdig signaleren als maatschappelijk werk of schuldhulpverlening nodig is. De disciplines in het wijkcentrum zijn voor mij ook dichterbij gekomen. Ik ben meer bezig met de vragen die mensen hebben, die we door samenwerking binnen het sociaal domein kunnen helpen beantwoorden. Ik heb meer oog gekregen voor mijn signalerende functie als huisarts. Mijn manier van kijken als huisarts is veranderd.’

Project Huisartsenpraktijk Afferden:  ‘Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen’

Eerder voerde Huisartsenpraktijk Afferden (Noord-Limburg) een project uit met positieve gezondheidsgesprekken en  publiceerde over de behaalde resultaten. De benadering van de consulten veranderde sterk door de invoering van deze methode. Door nieuwe afspraken met verzekeraar VGZ kon de praktijk worden uitgebreid van 1,2 naar 1,6 formatieplaats, terwijl het aantal patiënten werd teruggebracht naar de LHV-norm van 1800. De huisartsen probeerden het medische circuit zoveel mogelijk te vermijden en werkten samen met de patiënt aan oplossingen binnen het sociale domein. Het aantal verwijzingen naar het medische circuit nam met 25 procent af.

Bron: H.P. Jung e.a., ‘ Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen’, Huisarts en wetenschap, 2018  

Dit is de verkorte versie van een artikel dat binnenkort verschijnt in: MedischOndernemen 2 2019.  Links: Mijn positieve gezondheid, Therapeuticum Aurum in Zoetermeer,  Welzijn op recept Zoetermeer, Meer tijd voor patiënten, minder verwijzingen

Het startmoment van de positieve gezondheidsgesprekken in 2017: Marco Ephraim met huisarts Sabine Vas Nunes