Ivan Wolffers, ‘Overleven’: Een must voor iedereen, die iets met gezondheidszorg heeft

De evolutie van de mens, erfelijkheid, de wereld van de bacteriën, inzichten in sociale en psychologische processen. Dankzij zijn beschrijving vallen voor mij veel dingen op hun plaats. Voor mij een aangenaam vakantieboek over hoe te overleven als mens, als groep en als soort. Heel open deelt hij zijn eigen ervaringen als kankerpatiënt. Al 16 jaar. Zijn hoop om ooit nog eens een boek over ‘leven’ te schrijven, is prima gelukt.

Dit boek verdient naast zijn standaardwerken ‘Medicijnen’ uit 1977 en ‘Gezond’ uit 2011 een vergelijkbare ereplaats. ‘Medicijnen’ stond in de decennia na het verschijnen bij mijn generatie in de boekenkast. Een objectieve vraagbaak voor de mondig wordende patiënt. Zo is ook ‘Overleven’ een must voor iedereen, die iets met de gezondheidszorg heeft, maar zeker voor beleidsmakers en volksvertegenwoordigers. Het zal hun helpen om het medische gebeuren te begrijpen. Maatregelen als veilig water en goede riolering hebben een groter effect op de volksgezondheid gehad dan veel medisch-technische oplossingen. De ontwikkelingen in de farmacologie en in de chirurgie gaan ook nu met hele kleine stapjes vooruit, terwijl de problemen van onze tijd veel meer gaan over armoede, verslavingen, eenzaamheid, stress, slechte voeding en chronische ziekten.

Deze problemen kosten levensjaren, vooral aan de onderkant van de samenleving. Wolffers is een van de weinigen, die nog denkt vanuit het perspectief van het individu en zich verplaatst in de patiënt. Terwijl tegenwoordig veel beleid komt uit allerlei managementfilosofieën. Zoals dat marktwerking in de zorg ergens goed voor zou zijn. In de praktijk zien hulpverleners hiervan juist de negatieve kanten. De beschikbaarheid en de continuïteit van de zorg zijn ondergeschikt geworden aan de ‘verrichtingen’. 

In 2006 werd het betalingssysteem van een abonnement op de huisarts voor een groot deel verlaten. De huisarts moest meer gaan doen om zijn inkomen te verdienen. Huisartsen zijn inmiddels overbezette managers in medische bedrijven geworden. Een groot deel van de artsen doet daar echter niet aan mee, zij zijn ZZP’ers, de waarnemers op uurbasis. Waar is de persoonlijke arts, die je makkelijk kon bereiken, gebleven? Met projecten als ‘Krachtige Basiszorg’ proberen we weer de betrokken huisarts in de wijk terug te krijgen.

Het zou jammer zijn als er geen Engelstalige uitgave verschijnt. Immers Ivan Wolffers past met dit boek bij schrijvers als Jared Diamond en Yuval Noah Harari. Tegelijkertijd is Wolffers door zijn ziekte ongewild geëngageerd en schrijft hij over de zorg van binnenuit. Het bestrijden van sociale isolatie en afwijzing. Het belang om bij netwerken te blijven horen. Meer ruimte voor het individu, waardoor we de levensstress beperken in plaats van nog meer benzodiazepines en antidepressiva voor te schrijven. Stoppen met de eenzijdige benadering van de diagnose- behandeling-vergoeding. Maar aandacht voor wat mensen ervaren.

Tenslotte ook accepteren dat ons leven voorbij gaat en dat we zelf de keus kunnen maken voor kwaliteit in plaats van kunstmatige verlenging. De internationale wereld snakt naar het soort ideeën, dat hij heeft over hoe de zorg beter kan worden ingericht.  De Angelsaksische neoliberale oplossingen blijken steeds meer dood te lopen. Samenleven in netwerken is een goed alternatief. Zoals onze eigen Nederlandse coöperatieve oplossingen, ik noem als voorbeeld het ‘polderen’.  Mooi hoe Wolffers betoogt dat samenwerken voor netwerken in onze natuur als homo sapiens zit. Zo verhoogt het bij-een-netwerk-horen de kans van individuen om te overleven. We mogen hopen dat het hem is gegeven om meer van dit soort boeken te schrijven.

Publicatie: Ivan Wolffers, Overleven. Een persoonlijke kijk op een gedeelde toekomst, Uitgeverij De Geus, 2019 

Geschreven door Thieu Heijltjes, oud-huisarts