Hoe Covid-19 razendsnel de wereld veroverde (deel 2)

President Trump dacht dat het zou helpen om de grenzen dicht te houden. Het virus zou daardoor niet in Amerika komen, dacht hij. Inmiddels zien we de omvang van de pandemie op het COVID-19 dashboard van de Johns Hopkins University.

‘Geen profetische gaven’

Heb ik profetische gaven? Nee, ik deed in 1994 de cursus ‘Virologie voor de Huisarts’. En dan leert de huisarts dat een coronavirus een enkelstrengs RNA-virus met een envelop is. Het veroorzaakt verkoudheid, doordat het na een gemiddelde incubatietijd van 3 dagen het trilhaarepitheel verlamt, de cellen binnen dringt, waarin het RNA zich vervolgens gaat vermeerderen in de cellen van de patiënt. Vervolgens wordt het virus uitgehoest en uitgeniest en verspreid zich via de druppelinfectie naar het volgende slachtoffer. Het is opmerkelijk, dat van de toen bekende coronavirussen er sommigen vooral bij kinderen en anderen vooral bij volwassenen werden gevonden. Die virussen veroorzaakten een onbelangrijke verkoudheid, waartoe geen verdere diagnostiek nodig was, leerde ik.

‘Beperkte immuniteit tegen re-infectie’

Wat weten we inmiddels meer van het Covid-19 virus? Het blijft bij de meerderheid van de bevolking beperkt tot een stevige verkoudheid, maar vooral bij ouderen ontstaan er dramatische afwijkingen in de longen. Virale longontstekingen, eventueel met angio-oedeem van de longvaten en embolieën in de longen als gevolg van een toegenomen stollingsneiging. We weten dat bij mensen na een lichte infectie de immuniteit tegen re-infectie maar heel beperkt is. Ook weten we dat het virus al heel besmettelijk is voordat een geïnfecteerde klachten krijgt.

Strategie van het virus

Eigenlijk blijft de incubatietijd maar heel kort zoals ook bij de andere corona-virussen. En laat dat nu net de strategie van het virus zijn, zoals ik dat op 5 maart beschreef, met dank aan Jared Diamond en zijn boek “Paarden, Zwaarden en Ziektekiemen” :

1. Een succesvol virus zoekt een goede weg om zich te verspreiden. Dat doet Covid-19 door zich in de luchtwegen te vermenigvuldigen en het laat de gastheer of -vrouw de viruspartikels door hoesten verspreiden.
2. Het succesvol virus is niet extreem dodelijk, want anders sterft het virus vanzelf snel uit. Het virus kan immers niet overleven zonder gastheer of-vrouw.
3. Het virus dat zich explosief door de populatie verspreidt, krijgt snel te maken met algemene immuniteit. Dan is het virus niet succesvol.
4. Voor een succesvol virus is het van belang dat het blijft circuleren. Zo kan het zich aanpassen en verder via mutaties evolueren.  
5. Een andere mogelijkheid die een virus heeft om succesvol te zijn, is een verborgen voortbestaan.

‘Eerst zien, dan geloven’

Wat kunnen we leren over de verspreiding van het virus en over hoe de wereld er op reageert? Landen, die het nog niet zelf meemaakten hoe Covid-19 hun gezondheidszorg zou uitputten, konden niet geloven dat hun systeem, niet opgewassen zou zijn tegen het virus.  Ook in Nederland dacht men dat onze “fijnmazige” gezondheidszorg met huisartsen en regionale GGD’s het aan moest kunnen. De GDD’s waren ervaren in het contactonderzoek en mensen konden bij vastgestelde contacten prima in thuisquarantaine.

Maar het verloop was veel sneller dan de contacten opgespoord konden worden. Terwijl er werd gewaarschuwd om zich bij ziekte te melden bij de GGD, verspreidde het virus zich door ogenschijnlijk gezonde mensen. In Brabant was er na carnaval geen houden meer aan en het enige redmiddel werd gestart: de lockdown.  Al snel was er een dramatisch tekort aan beschermingsmiddelen in de ziekenhuizen en op de IC’s. Vervolgens verspreidde het virus zich in Noord- en in Zuid-Amerika exponentieel snel. Ook daar had men niets geleerd van China en Europa. Eerst zien, dan geloven.

‘Ieder land ontwikkelt eigen beleid’

In heel Europa ontwikkelde ieder land zijn lokaal beleid. Het was mooi om te zien hoe per land er andere regels kwamen en hoe men die dan weer handhaafde. Ik besef dat onze Europese werkelijkheid van honderden jaren weer tevoorschijn kwam. Als het er op aankomt, reageert ieder land op zijn eigen manier.  Europa kent sinds de Romeinen geen monocultuur meer zoals in China en Amerika, maar er zijn altijd veel eigenzinnige partijen. Zo zoekt ieder land naar de beste eigen oplossing. Het voordeel is dat we na een paar maanden kunnen vergelijken.

Wat werkt tegen Covid-19 en wat niet? Het effect van de schoolsluiting, van mondkapjes, van winkelsluiting, grenzen dicht, wel of geen lockdown, en hoe regels te handhaven en hoe houd je de economie aan de gang?In Amerika hebben ze de beste ziekenhuizen en de knapste medische koppen ter wereld, zei hun president. Ook dat hield het virus niet tegen. Ook daar is lockdown de enige remedie om het virus af te remmen, maar het is geen definitieve oplossing. Ook de knapste koppen hebben geen andere optie gevonden.

‘150 cm afstand houden is niet gezellig’

Wat werkt dan wel? 150 cm afstand houden werkt om de virusoverdracht te stoppen. Maar het is niet gezellig. Niet meer met zijn allen in een vliegtuig naar overvolle stranden, niet meer naar bomvolle stadions, niet meer naar festivals en feesten, niet meer huggen en kussen met iedereen, die maar wil. Maar gaan leven als individu, hoe moeilijk dat ook is.

Wat mogen we als definitieve oplossing verwachten? Een vaccin? Ik denk het wel. Waarschijnlijk levert een vaccin, dat wordt ingespoten een veel betere immuniteits-respons op dan het oppervlakkig doormaken van de infectie. Zoals we dat ook doen bij andere verwekkers, zoals bof, mazelen en rode hond. Allemaal enkelstrengs RNA-virussen met een envelop, waarbij vaccinatie goede immuniteit geeft. En waarvan vaccinatie misschien zelfs al een beetje tegen Covid-19 beschermt.

Lees ook: Hoe Corona (Covid-19) de wereld verovert (5 maart 2020)

Foto: COVID-19 Dashboard by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU)