Hoe corona (Covid-19) de wereld verovert

Het lijkt erop dat het coronavirus (Covid-19-) een succesvolle strategie heeft ontwikkeld. Het virus evolueert namelijk om te blijven bestaan en zich te verbreiden. Al in 2000 beschreef de fysioloog Jared Diamond in ‘Zwaarden, Paarden en Ziektekiemen’ de evolutie van allerlei ziektekiemen. In hoofdstuk 11 (‘Het fatale geschenk, dat vee heet’) beschrijft hij hoe allerlei infecties zich bij mensen hebben geopenbaard en wat de strategieën van de ziekteverwekkers zijn.

‘4000 jaar infectieziekten’

Pas de laatste 4000 jaar kennen we infectieziekten. Niet in de tijd van de jager-verzamelaar, toen we nog in groepen van 50 tot 150 individuen rondtrokken. Voor het ontwikkelen van infectieziekten moest de mensheid in veel grotere aantallen bijeen gaan leven, samen met dieren. Pas omstreeks 1600 voor Christus is er aangetoond dat een ziekte als pokken bestond, 400 voor Christus de bof, 200 voor Christus melaatsheid, 1840 epidemische kinderverlamming en omstreeks 1959 AIDS. Het is niet vreemd dat nu met de steeds maar groeiende en opeengepakte wereldbevolking er zich nieuwe ziektekiemen ontwikkelen.

‘Van dier naar mens’

Ook corona, het Covid-19-virus, is ontstaan vanuit natuurlijke selectie, zoals die plaatsvindt in de hele evolutie. Een virus dat oorspronkelijk alleen bij vleermuizen voorkwam, stapt over op mensen. Zoals al talloze andere ziekteverwekkers de stap van dier naar mens hebben gezet. Dan zoekt een virus een plek om zich voort te planten en te blijven bestaan. Van alle ziektekiemen kunnen eigenlijk alleen de virussen dit in onze tijd. Want we hebben namelijk veel om ziekteverwekkers te bestrijden.

Link:  Coronavirus COVID-19 Global Cases by Johns Hopkins CSSE

‘Blitzkrieg’

Maar tegen virussen heeft de mensheid weinig verweer. Feitelijk is dat alleen immunisatie via inenting en specifieke antivirale middelen. Voordat er een vaccinatieprogramma is opgestart zijn we zo een tijd verder en er zijn bij Covid-19 nog steeds geen specifieke antivirale middelen ontdekt. Al lopen er wel proeven met 200 verschillende middelen in China. Omdat er dus geen enkele afweer is, kan het virus nu een soort ‘blitzkrieg’ voeren, waarbij we enkel via opsporing en isolatie de snelheid kunnen beperken. Mogelijk wordt de verspreiding afgeremd in een warme zomer. Maar we zullen met het Covid-19-virus of zijn mutaties moeten gaan leven.

Jared Diamond leert ons wat een virus succesvol maakt:

1. Een succesvol virus zoekt een goede weg om zich te verspreiden. Dat doet Covid-19 door zich in de luchtwegen te vermenigvuldigen en het laat de gastheer of -vrouw de viruspartikels door hoesten verspreiden.
2. Het succesvol virus is niet extreem dodelijk, want anders sterft het virus vanzelf snel uit. Het virus kan immers niet overleven zonder gastheer of-vrouw.
3. Het virus dat zich explosief door de populatie verspreidt, krijgt snel te maken met algemene immuniteit. Dan is het virus niet succesvol.
4. Voor een succesvol virus is het van belang dat het blijft circuleren. Zo kan het zich aanpassen en verder via mutaties evolueren. Ons beleid om de verspreiding in de populatie te remmen, speelt hierbij het virus mogelijk in de kaart. Immers als in een populatie 95% van de individuen immuun is voor een virus, gaat het niet meer rond.
5. Een andere mogelijkheid die een virus heeft om succesvol te zijn, is een verborgen voortbestaan. Veel mensen worden niet of nauwelijks ziek, maar dragen wel het virus. Een strategie, die we bij herpesvirussen zien. Mogelijk is dat de oorzaak dat genezen-mensen opnieuw positief voor Covid-19 worden getest.

Het is belangrijk dat we ons realiseren hoe ziekteverwekkers zich evolueren. We kunnen dan mogelijk bedenken hoe we pandemieën voor blijven. En zoeken naar zwakke plekken in de virusstrategie. Daarom raad ik iedereen, die bezig is met Covid-19, de hoofdstukken aan, die Jared Diamond schreef over ziektekiemen.

Links:  Coronavirus COVID-19 Global Cases by Johns Hopkins CSSE; Jared Diamond,  ‘Zwaarden, Paarden en Ziektekiemen’ 

Door Thieu Heijltjes, oud-huisarts