Charlotte van den Wall Bake over stress: ‘Wees alert en praat met je medewerkers, ook al heb je het druk’

Stress komt veel voor en het kost de BV Nederland veel geld. Charlotte van den Wall Bake liet recente cijfers zien. In ons land hebben 1,3 miljoen werknemers last van burn-outklachten. Van de werknemers geeft 37% werkdruk of werkstress als reden aan voor verzuim. 

Roofbouw

‘Ons lichaam is geëvolueerd maar ons brein heeft zich niet aangepast aan signalen van stress. Maar we krijgen de hele dag prikkels binnen, van collega’s en patiënten bijvoorbeeld’, zegt Van den Wall Bake. 
Gezonde stress kent iedereen. Je lichaam maakt in een bepaalde situatie adrenaline aan en dat helpt je om te overleven. Het komt ook voor dat je lichaam de hele dag prikkels ervaart en dat je langdurig gebukt gaat onder stress. Je pleegt dan roofbouw op je energiesysteem.

Verschil stress en burn-out

Twee begrippen zijn belangrijk: draaglast en draagkracht. Is de draaglast grote dan de draagkracht, dan is er sprake van overspanning. Je hormoonhuishouding verandert. Op een gegeven moment herstel je niet meer helemaal en raak je fysiek, mentaal en psychisch ontregeld. Dan is er sprake van een burn-out. De ene persoon herstelt daar sneller van dan de ander.

Signalen

Diverse signalen kunnen erop wijzen dat er sprake is van een burn-out. Fysiek: slecht slapen, abnormale vermoeidheid, verhoogde spierspanning, versnelde ademhaling, lichamelijke klachten als hoofdpijn en vaak ziek.
Emotioneel: prikkelbaar, angstig, kort lontje. Cognitief: verminderde concentratie en geheugen. Gedrag: piekeren, moeite met loslaten, thuis nog even doorwerken, meer fouten maken, chaos in hoofd, ongezonde leefstijl en impulsief.

Charlotte van den Wall Bake: ‘Maak een praatje bij de koffiezetautomaat, zorg dat mensen merken dat je echt interesse toont. Dat is belangrijk.'

Gevolgen

Van den Wall Bake wees op een boek aan van Theo Compernolle, ‘Ontketen je brein’, die daarin beschrijft dat we een denkend en archiverend brein hebben. ‘In ons archiverend brein verwerken we bijvoorbeeld een lastig gesprek of een complexe verrichting. Verwerk je bepaalde prikkels niet goed dan krijg je een botsing tussen deze twee breinen. Een van de gevolgen van een burn-out is dat je minder of geen ruimte hebt voor het denkend brein’, legde Van den Wall Bake uit. 

Geen ruimte voor reflectie

De gerenommeerde auteur Daniel Kahneman spreekt van twee systemen. Systeem 1: werkt automatisch en snel op basis van indrukken, ingevingen, intenties en gevoelens. Het gebruik van systeem 1 kost weinig inspanning en kan moeilijk onder controle gehouden worden. Systeem 2 zorgt voor bewuste aandacht voor mentale inspanning, het rationele. Dit kost energie en wordt gebruikt om indrukken van systeem 1 te onderdrukken, wat zorgt voor zelfbeheersing. Is dit wel verstandig? 
Andere gevolgen zijn van stress zijn: ‘Er is minder ruimte om te reflecteren als je minder goed voor jezelf zorgt. Je tast je geheugen en je immuunsysteem aan, je lichaam slijt. Je bent minder leuk voor jezelf en je omgeving.’

Rol leidinggevende

‘Wees alert, loop door de praktijk. Stralen je medewerkers nog? Gebruik al je zintuigen. Niet om hen te controleren, maar om in de gaten te houden of het nog wel goed met ze gaat. Dit is heel belangrijk, ook al heb je het druk. Maak tijd voor een goed gesprek’, adviseert Van den Wall Bake. 

De jongere generatie heeft volgens haar meer behoefte aan een continue dialoog dan aan een functioneringsgesprek. ‘Een praatje bij de koffiezetautomaat, zorg dat mensen merken dat je echt interesse toont.'
Tegen praktijkhouders zei Van den Wall Bake: 'Is dit niet echt iets voor jou? Prima, maar je medewerkers verwachten dit wel van je. Zet een praktijkmanager in die dit kan ondervangen. Dat ontslaat je overigens niet van de plicht om complimenten te geven!’

Wees duidelijk, vertel wat je weet en niet weet, en wat je gaat doen om het wel te weten. Verlaag de lat tijdelijk als het niet goed gaat met een medewerker. Huur een externe professional in van de Arbodienst of iemand die gespecialiseerd is in stress.

Daag jezelf uit

Stress kun je op een aantal manieren voorkomen. Zorg voor een (net haalbare) uitdaging. ‘Ons brein is van nature lui, maar je kunt het een zetje geven waardoor je het verder gaat ontwikkelen.’ Zet de ‘need for cognition’, het verlangen naar ontwikkeling, en het reward systeem aan. Breng je stressoren in kaart en besluit welke stressoren je energie geven en op welke je geen invloed hebt dus loslaat. Denk aan financiële onzekerheid, een rotte appel of disharmonie in je team, een klacht van een patiënt of geen goede relatie met de praktijkmanager. 
Breng je energiebronnen in kaart en zorg dat ze ruim voldoende zorgen voor het opladen van je batterij.
Zorg voor een goede nachtrust (7 à8 uur slaap), kijk een uur voordat je gaat slapen niet meer op een scherm, zorg voor gezonde voeding, voldoende oplaadpunten en sociale contacten. 
Zorg voor waardering en steun van collega’s, feedback en autonomie.

Hoe voorkomen je stress?
Tips voor jezelf:

• Daag jezelf uit;
• Zet je ‘need for cognition’ aan; 
• Wees alert op signalen (fysiek, mentaal en emotioneel); 
• Voorkom /grijp tijdig in;
• Herstel;
• Laad op.

Tips voor leidinggevende:

• Wees alert;
• Stimuleer herstel;
• Geef aandacht; 
• Geef duidelijkheid
• Verlaag de lat (tijdelijk);
• Overweeg een externe professional.

Literatuur:
Theo Compernolle: ‘Ontketen je brein’
Daniël Kahneman: ‘Ons feilbare denken’

Meer lezen:
PraktijkmanagersNetwerk: ‘Ons brein is liever lui dan moe. Geef het een zetje’, 27 september 2021